Erol Akyavaş, “Son Seslere Ağıt”, 1992, tuval üzerine
karışık teknik, 179 x 259 cm., (© Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Koleksiyonu). |
Türkiye’nin önemli çağdaş resim koleksiyonlarından birine
sahip olan Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası (TCMB) Koleksiyonu’ndan eserlerin
yer aldığı “BAŞYAPITLAR” sergisi ANKARA CER MODERN’de 31 Temmuz tarihine kadar
devam ediyor. Modern sanat ve Türk resim ve heykel sanatının modernist dönemini
kapsayan sergide, 40 sanatçının 69 eseri sergileniyor. Sergi küratörü ve
kitabının yazarı Prof. Dr. Kıymet Giray ile “Başyapıtlar” seçkisinin önemini konuştuk.
RÖPORTAJ:
Ümmühan Kazanç
“Başyapıtlar” Sergisinin küratörü ve kitabının yazarı
Prof. Dr. Kıymet Giray. |
Ü.K.- Sayın
Kıymet Giray, Merkez Bankası’nın Sanat Koleksiyonunun önemi ve serginin “Başyapıtlar”
başlığı altında sergilenmesi konusunda neler söyleyebilirsiniz?
K.G.- Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, Türkiye’nin gelişiminin
kanıtı olan sanat koleksiyonunu ülkemizde sergileyerek, toplumumuzun moral
gücünü artırmakta ve kültür düzeyinin yükselmesine öncülük etmektedir. Yurt
dışında düzenlediği sergiler de sanat eserlerinin tanıklığında Türk kültürünün
uluslararası tanıtımını yapmaktadır. Türk sanatının gelişmesine katkıda bulunan
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasının Sanat Koleksiyonu Türk resim sanatının
başyapıtlarından oluşmaktadır.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Sanat Koleksiyonu’nu,
sanat tarihi kuramlarına göre değerlendirdiğimizde, 19. yüzyılın son yarısından
başlayan romantizm ve realist romantizm etkilerini yüklenen sanatçıların
yapıtlarından başladığını görürüz. Modernizm arayışlarının örnekleri,
empresyonizmi Paris’in müzeleri ve sergilerinden gözlemleyerek, inceleyerek
kendi biçemlerine kazandıran sanatçıların eserleriyle koleksiyonda yer alır. Hofmann
etkisi figüratif ekspresyonlar, modernizmin kavranma çizgisini belirleyen
örnekler, Türk resminin bu dönemine tanıklık eder. Modernizmi kübizm olarak
algılayan sanatçıların soyut yorumlara evrilen düşüncelerinin örnekleri de bu
koleksiyonda incelenebilir. Ancak Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasının Sanat
Koleksiyonu’nu uluslararası bir değere taşıyan en önemli sanat eserleri 1950
sonrası Türk resim sanatının tarihini yazan sanatçıların başyapıtlarından
oluşmaktadır. Bu dönem ve başyapıtlar Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Sanat
Koleksiyonu’nun uluslararası sergilerde de büyük bir merak ve hayranlıkla
izlenmesini sağlamaktadır. Özellikle yurt içi ve yurt dışı sergilerde 1950
sonrası Türk resim sanatının sanatçılarının başyapıtlarından oluşan Koleksiyon,
Türkiye’nin kültürünün göstergesi olarak övgülerle izlenmektedir.
Ömer Uluç, “Popüler İkonlar – Dansöz”, 1991, tuval
üzerine yağlıboya, 150 x150 cm., (© Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası
Koleksiyonu). |
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Sanat Koleksiyonundan
Başyapıtlar adlı sergimiz ve kitabımız, çağdaşlaşma ve çağdaş sanat bilincinin
göstergesi olarak oluşturulan sanat değeri çok yüksek olan bir koleksiyonu ve
başyapıtlarını ele almaktadır. Sanat tarihi kuramları doğrultusunda özenle
seçilen başyapıtlar, resim sanatımızın dönemleri, sanatçıların kuşakları ve
sanat hareketleri içindeki yerini, yapıldıkları dönemin özelliklerini yansıtan
ayrıntılarını ve sanatçısının sanat yaşamı içindeki konumunu belirlemektedir.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, koleksiyonu ve
koleksiyonunun değerini vurgulayan başyapıtlarıyla 2000 sonrasında açılmaya
başlayan özel müzelere çağdaş sanat koleksiyonunun göstergesidirler. Paris
Ekolü sanatçılarını kapsamına alan, soyut sanatın hareketini temsil eden
sanatçıların başyapıtlarına sahip olan, Erol Akyavaş ve çağdaşlarını kararlı
alımlarla koleksiyonuna kazandıran Banka, resim alımlarıyla çağdaş sanat
müzelerine ön örnekleme oluşturmaktadır.
Erol Akyavaş, “Üç Mevkii”, 1982, tuval üzerine
yağlıboya – gümüş, 265 x 178 cm., (© Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Koleksiyonu). |
Ü.K.-
Sergide özellikle öne çıkan eserler hangileridir?
K.G.- TCMB’nin 1930’lu yıllarda başladığı eser alımı,
bugün hâlâ koleksiyona değer katacak çağdaş sanat eserleri ile devam ediyor.
Çağdaş Türkiye sanatının en önemli sanatçılarına ait eserleri bünyesinde
barındıran koleksiyonda kimler yok ki: Halil Paşa, Hikmet Onat, İbrahim Çallı,
Zeki Faik İzer, Sabri F. Berkel, Abidin Dino, Nejad
Melih Devrim, Selim Turan, Burhan Doğançay, Erol Akyavaş, Ömer Uluç...
Erol Akyavaş'ın "Son Seslere Ağıt" adlı yapıtı,
basın ve yayın organlarının yakından ilgilendikleri ve izleyicilerin
hayranlıkla izlediği, koleksiyonerlerin merakla takip ettiği bir başyapıttır. Estetik
değerleri, kompozisyon düzeni, öznel yorumu ve teknik ayrıcalığıyla Akyavaş'ın
"Kaleler ve Yerler" serisinin bir örneği olan "Son Seslere
Ağıt" resmi, resim sanatımızın gelişiminin göstergesidir.
Yüksel Arslan, “Influences Arture 258”, 1981, kağıt üzerine karışık teknik, 30 x 21 cm., (© Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Koleksiyonu). |
Paris Ekolü'nün bir başka Türk ressamı Hakkı Anlı'nın
resimlerinin uluslararası değerini yansıtan, 1968 tarihli "İsimsiz"
adlı, varoluşun anlamının sınırlarını zorlayan döngüsel devinimini yansıtan
eseri de 20. yüzyılın yarısının soyut anlatımlarının başyapıtıdır.
Canan Tolon, “İsimsiz”, 1991, ahşap üzerine karışık
teknik, 135x135 cm., (© Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Koleksiyonu). |
Aynı dönemin üç
figüratif ekspresyonist sanatçısı, Ömer Uluç, Alaettin Aksoy ve Mehmet
Güleryüz'ün yapıtları arasında yer alan üç ayrı eser de başyapıt niteliğiyle
koleksiyona değer katar.
Alaettin Aksoy'un üç figürün oluşturduğu ve yaşamın
çetrefilli ilişkilerini sorgulayan "Müselles"i de sanatçının eserleri
arasından alınarak Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Sanat Koleksiyonu’nda yer
alan bir başyapıtıdır. Mehmet Güleryüz'ün, dünyanın giderek kirlenen sularının
yok ettiği nesilleri kurtarmaya çalışırken kendisini feda eden insanın dramını
yansıtan eseri de sanatçının başyapıtları arasından seçilerek Banka Sanat
Koleksiyonu’na katılmıştır. Serhat Kiraz ve Şükrü Aysan, kavramlar,
yerleştirmeler ve çağdaş işler alanında yenilikleri temsil eder. Canan Tolon'un
kentleşme ile doğanın yok oluşunu irdeleyen kompozisyonu yozlaşmaların temsili
olan çalışması, sanatçılarının başyapıtları olarak Banka Sanat
Koleksiyonu’ndaki yerini alır.
Kemal Önsoy, “Rumelihanı VII”, 1989, tuval üzerine
yağlıboya, 187 x 250 cm., (© Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Koleksiyonu). |
Ü.K.- Sergiyi
taçlandıran sizin kaleme aldığınız kitap da çok önemli. Sergiyle aynı ismi
taşıyan “Başyapıtlar” kitabı hakkında neler söyleyeceksiniz?
K.G.- Modern sanat ve Türk resim ve heykel sanatının
modernist dönemini kapsamına alan araştırmalara öncülük edecek olan Türkiye
Cumhuriyet Merkez Bankası Sanat Koleksiyonu Başyapıtları kitabı ve sergisi, daha
birçok sanatçı ve başyapıtlarını ele almakta ve sanatın tarihine taşımaktadır.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Sanat Koleksiyonu’nun
başyapıtlarını Ankara Cer Modern Sanatlar Merkezinde sergilemek, Koleksiyon’un
ne kadar önemli olduğunu vurgulamaktadır. Özellikle eserlerin neden başyapıt
olduğunu belirleyen açıklamalarla kitaba dönüştürmek ve ülkemizde ilk kez
yapılan sanat tarihi yazarlığını serimlemektedir. Verilen bilgiler, sanatçı ve
resim bağlamında, eserin dönemini, tarzını ve yapım özelliklerini ve tarihsel
öykülerini içermektedir. Tek tek resimleri açıklayan kitap ve sergi, aynı
zamanda Banka Sanat Koleksiyonu’nun başyapıtlarını kapsamına alarak
Koleksiyon’un önemini pekiştirerek kanıtlamaktadır.
Kitabı ve sergiyi hazırlarken, Türkiye
Merkez Bankası koleksiyonunun 1000’e yakın sanat eserini tek tek inceledim.
Önce dönemlere ayırdım, sonra da bu dönemler içinde var olan sanatçılar ve
onların dönemlerini belirleyen eserleri belirledim. Aralarından 80 eser seçtim.
Bunları niye seçtiğimi, bir başka söyleyişle, bu eserlerin neden başyapıt
olduğunu; eserleri tek tek analitik olarak inceleyip kaleme alarak belirttim.
Açıkçası kitabımda Türk resim sanatının dönemlerini açıklayan metinden sonra;
tarafımdan akademik bir incelemeyle seçilen 80 eser ve bu 80 eserin analitik ve
açıklaması yer almaktadır. Bu birinci kitap ve birinci seçkiydi. Bu sergi ile
birlikte ilk defa bir sergi için 2 ayrı kitap çalışması projelendirdim. 2.
Kitap tasarımı; ikinci ve daha titiz bir seçimi belirlemektedir ve
numaralandırılmış 300 adet limited edition/sınırlı sayıda baskıyı içeren özel
bir tasarımdır.
Ergin İnan, “Psişik Portre”, 1993, ahşap üzerine
karışık teknik, 85 x 65 cm., (© Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Koleksiyonu). |
Utku Varlık, “Üçüncü Göz”, 1993, tuval üzerine karışık
teknik, 146 x 114 cm., (© Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Koleksiyonu). |
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder