27 Eylül 2016 Salı

“IMAGINAIVES”: NAİVE ARTİSTS PAINTED “PEACE”

Hale Hülya Nurol, “Wings of peace”, 2016, oil on canvas, 50x80 cm.
NAİF SANATÇILAR “BARIŞ”I RESMETTİLER
September 14 to December 18, 2016

John Lennon'ın “Imagine” şarkısının sözlerini yani “Hayal et bütün insanların hayatı barış içinde yaşadığını…” temasını konu alan, “ImaginaïveS” sergisinde Türkiye’den Hale Hülya Nurol, Şebnem Çamdalı, Sema Çulam ve Gülfidan Hitit Biçer’in eserleri de yer alıyor.

Ü.K.- Dear Jacques Dupont, Musée international d’art naïf de Magog (MIANM) team was working on an exhibition entitled as “ImaginaïveS” for a long time. And now you are ready. Artists are personally invited to create an original painting inspired by the lyrics of John Lennon’s song Imagine: "imagine all the people, living life in peace...”. Why did you choose John Lennon's “Imagine” Song. Could you tell au about your curatorial method?

J.D.- I’m a volunteer member of the Board of Administrators from the MIANM (Musée international d’art naïf de Magog) since 3 years. Also somehow in charge of communications, computer systems, photography, Public Relations & Advertising, Web & Facebook (more than 4000 likes https://www.facebook.com/naifworld). In 2014, I put together REVIM14 (Rendezvous international à Magog), an international Exhibition, totally organized online. 89 artists submitted their candidacy; an international jury selected thirty of them for the Exhibition. Then we held a contest on Facebook on all the paintings submitted (89). We received short of ten thousand votes. And a Turkish artist, Nebahat Karatas was the winner. Later, I have had the rare opportunity to visit Turkey and meet with Miss Karatas to give her her Prize. I also met other local artists and one rare generous person entirely dedicated to promote the art from Turkey, my now estimated friend Ummuhan Eker Kazanç. A real network was build, ready to be put to task.
One year later, I submitted to our Board a new international project, IMAGINAIVES. Viewing the News every night on Television, I suspected it was about time to revisit the lyrics from John Lennon song. And it was before the refugee crisis! I became commissaire for this special thematic project and worked on it on a semi daily basis since then.
Using our rich network, we invited 36 women artists on a personal basis to execute a new painting freely inspired by Lennon’s words and peace concept.
I am not an expert on art. All my life I worked in some kind of communication related activity, most of it as Director for Film & Television. But I have a unique Museum in my town (Magog, Quebec, Canada) and I wanted to give back some good vibes to my Community.


Şebnem Çamdalı, “Eternal Love”, 2016, oil on canvas, 80x60 cm.
Ü.K.- Why and at what point did you decide to work with women naive artists?

J.D.- Something told me we would have to hear especially from women artists on this subject. A visceral choice and a somehow difficult one to explain, even to some colleagues. But I can see now, with all the paintings hanged on our wall, that it was a wise choice and a rare opportunity to build a homogeneous artistic Collective based on Spirit and Kindness, generously shared by outstanding people who do not know each other but are strangely attuned. Women are healers, by choice or necessity; women artists are beacons of hope. Naive women artists have no fear at all to face the truth, as ugly as it is, and propose the shining light of their fantasy to spare us the worst. I also knew some of their personal whereabouts, just enough to want to know more about their feelings. I’m glad we took the risk. And I love and respect very much all he artists who enroll in the project with enthusiasm and great devotion to their form of art, which is not always truly understood and appreciated for its own specific values and merits, just as it is, outside of any comparison scheme.


Sema Çulam, “Dream and Carpe Diem”, 2016, oil on canvas, 45x120 cm.
Ü.K.- How many women artists will exhibit their Works? Which countries are represented in the exhibition?
J.D.- 34 artists from 18 countries. Only two of the invited artists were unable to participate for Health reasons. Argentina , Australia, Brazil, France, Germany, Greece, Indonesia, Iran, Italy, Japan, Malaysia, Netherlands, Poland, Portugal, Romania, Turkey, UK + one Canadian Artist (Barbara Sala) acting as host and Godmother.

Alexandre, Marion, FR
Amperidou, Sofia, GR
Bersee, Ale, AR
Breedveld, Ada, NL
Bruel-Rupp, Michèle, FR
Caetano, Luiza, PT
Camargo, Fatima, BR
Camdali, Sebnem, TR
Cavin, Nini, FR
Collins, Kate, UK
Çulam, Sema, TR
Dragan, Ana, RO
Fraga-Frénot,Christine, FR
Gutman, Debora, GE
Haize, Maria-Cristina, BR
Hassan, Naneh, IR
Hestu Wahyuni, Erica, ID
Hitit Bicer, Gulfidan, TR
Hulya Nurol, Hale, TR
Ishigami, Yoko, JP
Joaquim, Shila, BR
Jonsson-Harrison, Marie, AU
Kolodziej, Martha, PO
Leonis, Despoena, GR
Loquen, Claudine, FR
Mafucci, Lucilla, IT
Masiero, Alice, BR
Mohamadi, Fatemeh, IR
Papic, Lidia, AR
Sala, Barbara, CA
Souza, Ana-Denise, BR
Tajuddin, Eliza, MY
Tamanini, Everenice, BR
Worsoe, Lene, DK


Gülfidan Hitit Biçer, “Come, come whoever you are come”, 2016, oil on canvas, 50x60 cm.
Ü.K.- Since you have decided to open up an exhibition with “PEACE” theme, things are going terrible in the World especially in Near East. Dou you still believe in PEACE? Isn’t it an UTOPIA that all the people are living in peace?

J.D.- Ideally, I would like to live in Theory, the only country in the World where everything is possible!!!
I’m a pragmatist. Peace begins inside each of us and in our immediate environment. Everything else we don’t control. Oh, not exactly: on some occasions and in some privileged places (Canada is one of them, but Turkey has a grey cloud upon her now) we can also freely vote, ask questions, do crazy things in the street, etc..

“A dream you dream alone is only a dream.
A dream you dream together is reality”

Yoko Ono Lennon


Ada Breedveld, “All children born in freedom”, 2016, acrylic on canvas, 60x80 cm.
Ü.K.- Could you tell us about Turkish artists represented in the exhibition?

J.D.- Two years ago, I have had the privilege to meet three of them in their own environment: Sebnem Camdali, Nebahat Karatas and Hayal Irtegün. Sema Çulam and Hale Hülya Nurol are only known to me from Facebook or through UEK intermediary (!). I have published some of their works on the Museum Facebook page, within a program of ours intended to let naïve artists from the world be known, even if they do not belong to our Collection. I have even played some intermediary role between one of them and an eventual buyer in Brazil. I can also say that Sebnem is more than a virtual friend, as me and my wife stay in her lovely place for a few days. And then, we really understood the sources of her inspiration and the limitless scope of her imagination. The fields of dream of Sema Çulam are the perfect illustration of a bountiful country, so rich for her Land and her People. The whimsical characters of Hale Nurol hide some serious questioning behind funny settings and a masterful technique. Gulfidan Hitit Bicer from Kuşadası, at a young age, is digging deep and thoroughly into what makes Turkish today, mixing traditions and modernity. A huge task, made easy by a style of her own, authentically naïve and yet surprising from one work to the other. The most evident paradox is that these great Turkish naïve artists are not naïve at all, but have found their own way to make this type of art more respected! Turkey seems to me as a very productive country for naïve art, no longer cornered in remote countryside or practiced by old people rooted to the past.


Maria-Cristina Haize, “Rêve de femme”, 2016, oil on canvas, 55x46 cm.

Ü.K.- You have also planned other programmes together with the exhibition. Do you have surprise for art lovers?

J.D.- One activity I’m proud of is made possible with an arrangement with the organization IMAGINEPEACE headed by Yoko Ono, widow of John Lennon. We have been accredited to operate a “Wish Tree (live tree)” inside the Exhibition, where visitors can attach small labels with short Peace Wishes. At the end of the Exhibition, all labels will be sent to New York Yoko’s Office. She then send them to Iceland where she had a special Peace Tower build to receive all messages from the world, accumulated since many years from museums around the world.
Later, during the three months of Exhibition, we will gather messages from Facebook friends and write them down on the tree.
For having now seen real people visiting the Exhibition and mentioning or writing down their feelings, I can tell you that the words EMOTION and SURPRISE comes to the front more frequently. People ask us if Exhibition will travel, here in Canada or abroad. They say it should. They say it should remain an ensemble. It is true that the collective message is strong. We will try to honor the comments. We also witness a broad reassessment of the naïve art concept. Interesting!
ALSO: I have advised our Mayor, Miss Vicky May-Hamm, to become a Mayor for Peace: http://www.mayorsforpeace.org/english/index.html
She will announce it during the opening, next Sunday.
We will also have a benefit-concert (Cellist, both classic and Pop) inside the Exhibition on October 9, anniversary of John Lennon Birth.
Local News and schools are very much interested by this Exhibition turned multi facet event. We may have some more surprises.


Eliza Tajuddin, “Lullabies for peace - Dodoi si Dodoi ala saying”, 2016, oil on canvas, 40x100 cm.
Ü.K.- My last question is related to politics. Dear Jacques you have been to Turkey. You have many friends from Turkey and Near East. Canada represents PEACE. As a Canadian citizen, could you tell us what Canadian people think about things are going on in Near East?

J.D.- Geopolitical situation of Turkey, as perceived in my country, Canada, is of some uncertainty. There is a feeling that anything can happen, for the best or the worst. There is a big realignment of alliances between countries, nowadays. Everything moves faster than usual. Risks are getting bigger. Populations loose interest or control over their institutions. Turkey is on a rope, balancing her act between East and West, democracy and populism, tolerance or exclusion, and how could she do otherwise with her strategic, geographic, historical, cultural position, so well personified by the Istanbul position. And yet, this position is itself the most promising cradle for her population and the rest of the World. Let it be, hopefully in the hands of Good Will People.


Claudine Loquen, “Au café des joues rouges”, 2016, mixed technique, 73x54 cm.
THE MUSEUM
M.I.A.N.M., (Musée international d’art naïf de Magog), is the sole Canadian Visual Arts Museum dedicated exclusively to national and international Naïve art. It is located in Magog, Quebec, an all-season Tourism Destination, located 45 minutes from Montreal, very near the US border.
In 2014, the institution hosted a successful international exhibition, REVIM14, when 29 artists from the world were selected to exhibit by an international jury, among the 89 artists from 30 countries who entered the contest. All of them, and more, are now part of a rich community of Naïve Artists with whom we keep in touch. This ongoing and rich relationship makes us feel confident that our next international exhibition, ImaginaïveS, will be a new milestone.

FOR FURTHER INFO
info@artnaifmagog.com
www.facebook.com/naifworld
1-819-843-2099

Address: MIANM, 61, rue Merry Nord, Magog, (Quebec), Canada J1X 2E7

8 Eylül 2016 Perşembe

GEORG BASELITZ: THE HEROES

Georg Baselitz (*1938), The Shepherd, 1966, Oil on canvas, 162 x 130 cm, Museum Frieder Burda, Baden-Baden, © Georg Baselitz 2016, Photo: Jochen Littkemann, Berlin
30 JUNE to 23 OCTOBER 2016, Städel Museum, Exhibition Annex
From 30 June to 23 October 2016, the Städel Museum is presenting Georg Baselitz’s famous “Heroes” in a comprehensive monographic special exhibition fifty years after the paintings’ making. Georg Baselitz (b. 1938) definitely ranks among the most influential painters and sculptors of our time. His powerful workgroup of “Heroes” and “New Types” is regarded as a key achievement of 1960s German art all over the world.

In the exhibition curated by Max Hollein, it is being shown on a large scale for the first time. Some seventy paintings and works on paper are on view: their aggressively and defiantly painted monumental figures have lost nothing of their ambiguous, portentous and vulnerable quality to this day. Baselitz’s “Heroes” are raddled soldiers, resigned painters, marked by their latent failure as well as by their uncertain future. The fragility and contradictory nature of the “Heroes” in terms of contents find their formal equivalent. The consistently frontal depiction and central placement of the clearly outlined figures contrast with the wildness of the artist’s palette and the vehemence of his painting style. Loans from important international museums and private collections offer the public a wide-ranging view of these icons of German postwar art conceived by the only twenty-sevenyear old artist in a spurt of explosive productivity in 1965 and 1966. After its début at the Städel Museum in Frankfurt, the major exhibition will travel to the Moderna Museet Stockholm, the Palazzo delle Esposizioni in Rome, and the Guggenheim Museum Bilbao.


Georg Baselitz (*1938), A New Type, 1966, Oil on canvas, 162 x 130 cm, Privately owned
Photo: Frank Oleski, Köln, © Georg Baselitz 2016

The exhibition “Georg Baselitz. The Heroes” is being sponsored by Goldman Sachs. “The ‘Heroes’ are both a landmark and a fervent pivot in Georg Baselitz’s oeuvre. They have sprung from a deep, inner necessity in a deliberate confrontation with pressing, charged subjects and unfold a timeless reflection on the artist’s existence as such. Giving expression to strikingly visualized and self-felt isolation, uprooting, and lack of orientation, the works render the artist’s precarious state of experience in a broken world, establishing a paradigmatic image of his condition”, says Max Hollein, curator of the show.


Georg Baselitz, 2014, Photo: Peter Knaup
GEORG BASELITZ:
Born in Deutschbaselitz in eastern Saxony on 23 January 1938, Georg Baselitz began his studies at the College of Fine Arts in Berlin-Weissensee (East). After he had been expelled from the school because of “sociopolitical immaturity” after two semesters, he continued his studies in Berlin-Charlottenburg (West) in 1957.
First travels abroad led him to Amsterdam and Paris. 1961 saw the beginning of his exhibition activities together with Eugen Schönebeck in an unoccupied house, on the occasion of which the first “Pandemonium Manifesto,” as it came to be called, was published. The following gallery shows were controversially received. In 1966 Baselitz left Berlin for a town in Rhine-Hesse near Worms. He painted his first picture showing its motif upside down in 1969 – a decision he remained true to throughout his further career. As he became more and more renowned, he increasingly presented his works in exhibitions abroad; in 1980 he and Anselm Kiefer were invited to represent the Federal Republic of Germany at the 39th Venice Biennale. Much-acclaimed exhibitions in various countries such as Great Britain and the United States followed. Baselitz continued his teaching activities, which he had begun in Karlsruhe in 1978, in Berlin from 1983 to 1988 and from 1992 on. Numerous retrospectives, honors, awards, and honorary professorships still pay tribute to the outstanding relevance of his work.


Georg Baselitz (*1938), Blocked Painter, 1965, Oil on canvas, 162 x 130 cm, MKM Museum Küppersmühle für Moderne Kunst, Duisburg, Collection Ströher, © Georg Baselitz 2016, Photo: Archiv Sammlung Ströher
GEORG BASELITZ. THE HEROES
Curator: Max Hollein, director, Fine Arts Museums of San Francisco
Co-curator: Dr Eva Mongi-Vollmer, Städel Museum
Exhibition dates: 30 June to 23 October 2016
Location: Städel Museum, Schaumainkai 63, 60596 Frankfurt am Main
Information: www.staedelmuseum.de, info@staedelmuseum.de,

phone +49(0)69-605098-200, fax +49(0)69-605098-112


Georg Baselitz (*1938), With Red Flag, 1965, Oil on canvas, 163 x 131 cm, Private collection courtesy of Art Agency, Partners, © Georg Baselitz 2016, Photo: Frank Oleski, Köln

19 Haziran 2016 Pazar

MERKEZ BANKASI SANAT KOLEKSİYONUNDAN “BAŞYAPITLAR”

Erol Akyavaş, “Son Seslere Ağıt”, 1992, tuval üzerine karışık teknik, 179 x 259 cm.,
(© Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Koleksiyonu).
Türkiye’nin önemli çağdaş resim koleksiyonlarından birine sahip olan Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası (TCMB) Koleksiyonu’ndan eserlerin yer aldığı “BAŞYAPITLAR” sergisi ANKARA CER MODERN’de 31 Temmuz tarihine kadar devam ediyor. Modern sanat ve Türk resim ve heykel sanatının modernist dönemini kapsayan sergide, 40 sanatçının 69 eseri sergileniyor. Sergi küratörü ve kitabının yazarı Prof. Dr. Kıymet Giray ile “Başyapıtlar” seçkisinin önemini konuştuk.

RÖPORTAJ: Ümmühan Kazanç


“Başyapıtlar” Sergisinin küratörü ve kitabının yazarı
Prof. Dr. Kıymet Giray.
Ü.K.- Sayın Kıymet Giray, Merkez Bankası’nın Sanat Koleksiyonunun önemi ve serginin “Başyapıtlar” başlığı altında sergilenmesi konusunda neler söyleyebilirsiniz?
K.G.- Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, Türkiye’nin gelişiminin kanıtı olan sanat koleksiyonunu ülkemizde sergileyerek, toplumumuzun moral gücünü artırmakta ve kültür düzeyinin yükselmesine öncülük etmektedir. Yurt dışında düzenlediği sergiler de sanat eserlerinin tanıklığında Türk kültürünün uluslararası tanıtımını yapmaktadır. Türk sanatının gelişmesine katkıda bulunan Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasının Sanat Koleksiyonu Türk resim sanatının başyapıtlarından oluşmaktadır.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Sanat Koleksiyonu’nu, sanat tarihi kuramlarına göre değerlendirdiğimizde, 19. yüzyılın son yarısından başlayan romantizm ve realist romantizm etkilerini yüklenen sanatçıların yapıtlarından başladığını görürüz. Modernizm arayışlarının örnekleri, empresyonizmi Paris’in müzeleri ve sergilerinden gözlemleyerek, inceleyerek kendi biçemlerine kazandıran sanatçıların eserleriyle koleksiyonda yer alır. Hofmann etkisi figüratif ekspresyonlar, modernizmin kavranma çizgisini belirleyen örnekler, Türk resminin bu dönemine tanıklık eder. Modernizmi kübizm olarak algılayan sanatçıların soyut yorumlara evrilen düşüncelerinin örnekleri de bu koleksiyonda incelenebilir. Ancak Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasının Sanat Koleksiyonu’nu uluslararası bir değere taşıyan en önemli sanat eserleri 1950 sonrası Türk resim sanatının tarihini yazan sanatçıların başyapıtlarından oluşmaktadır. Bu dönem ve başyapıtlar Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Sanat Koleksiyonu’nun uluslararası sergilerde de büyük bir merak ve hayranlıkla izlenmesini sağlamaktadır. Özellikle yurt içi ve yurt dışı sergilerde 1950 sonrası Türk resim sanatının sanatçılarının başyapıtlarından oluşan Koleksiyon, Türkiye’nin kültürünün göstergesi olarak övgülerle izlenmektedir.


Ömer Uluç, “Popüler İkonlar – Dansöz”, 1991, tuval üzerine yağlıboya, 150 x150 cm., (© Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Koleksiyonu).
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Sanat Koleksiyonundan Başyapıtlar adlı sergimiz ve kitabımız, çağdaşlaşma ve çağdaş sanat bilincinin göstergesi olarak oluşturulan sanat değeri çok yüksek olan bir koleksiyonu ve başyapıtlarını ele almaktadır. Sanat tarihi kuramları doğrultusunda özenle seçilen başyapıtlar, resim sanatımızın dönemleri, sanatçıların kuşakları ve sanat hareketleri içindeki yerini, yapıldıkları dönemin özelliklerini yansıtan ayrıntılarını ve sanatçısının sanat yaşamı içindeki konumunu belirlemektedir.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, koleksiyonu ve koleksiyonunun değerini vurgulayan başyapıtlarıyla 2000 sonrasında açılmaya başlayan özel müzelere çağdaş sanat koleksiyonunun göstergesidirler. Paris Ekolü sanatçılarını kapsamına alan, soyut sanatın hareketini temsil eden sanatçıların başyapıtlarına sahip olan, Erol Akyavaş ve çağdaşlarını kararlı alımlarla koleksiyonuna kazandıran Banka, resim alımlarıyla çağdaş sanat müzelerine ön örnekleme oluşturmaktadır.


Erol Akyavaş, “Üç Mevkii”, 1982, tuval üzerine yağlıboya – gümüş, 265 x 178 cm.,
(© Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Koleksiyonu).
Ü.K.- Sergide özellikle öne çıkan eserler hangileridir?
K.G.- TCMB’nin 1930’lu yıllarda başladığı eser alımı, bugün hâlâ koleksiyona değer katacak çağdaş sanat eserleri ile devam ediyor. Çağdaş Türkiye sanatının en önemli sanatçılarına ait eserleri bünyesinde barındıran koleksiyonda kimler yok ki: Halil Paşa, Hikmet Onat, İbrahim Çallı, Zeki Faik İzer, Sabri F. Berkel, Abidin Dino, Nejad Melih Devrim, Selim Turan, Burhan Doğançay, Erol Akyavaş, Ömer Uluç...
Erol Akyavaş'ın "Son Seslere Ağıt" adlı yapıtı, basın ve yayın organlarının yakından ilgilendikleri ve izleyicilerin hayranlıkla izlediği, koleksiyonerlerin merakla takip ettiği bir başyapıttır. Estetik değerleri, kompozisyon düzeni, öznel yorumu ve teknik ayrıcalığıyla Akyavaş'ın "Kaleler ve Yerler" serisinin bir örneği olan "Son Seslere Ağıt" resmi, resim sanatımızın gelişiminin göstergesidir.


Yüksel Arslan, “Influences Arture 258”, 1981,  kağıt üzerine karışık teknik, 30 x 21 cm.,
(© Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Koleksiyonu).
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Sanat Koleksiyonu’nda yer alan Erol Akyavaş'ın bir başka resmi. 1992 tarihli "Uç Mevki", "Yerler, Zamanlar ve Mekanlar" serisinin en önemli parçası olarak büyük önem taşıyan bir başka başyapıttır. Bu eser, kaligrafik soyutun müzikal senfonisini yaratarak Paris Ekolü sanatçıları içinde özgün bir yere sahip olan ve bu nedenle de önemli koleksiyonlarda yaşam bulan Selim Turan resimleri arasından belirlenen bir başyapıttır. Bir başka sanatçının, Selim Turan'ın 1950 tarihli "Soyut Kompozisyon"u Rembrandt Harmenszoon van Rijn'in 1657 tarihli, "Sığır Karkası/Carcass of Beef” adlı yapıtına soyut bir gönderme olması nedeniyle büyük önem taşır. Abidin Dino’nun Antibes resimleri ve Avni Arbaş’ın natürmortu da başyapıtlar arasında yer alır.
Paris Ekolü'nün bir başka Türk ressamı Hakkı Anlı'nın resimlerinin uluslararası değerini yansıtan, 1968 tarihli "İsimsiz" adlı, varoluşun anlamının sınırlarını zorlayan döngüsel devinimini yansıtan eseri de 20. yüzyılın yarısının soyut anlatımlarının başyapıtıdır.


Canan Tolon, “İsimsiz”, 1991, ahşap üzerine karışık teknik, 135x135 cm.,
(© Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Koleksiyonu).
Aynı dönemin üç figüratif ekspresyonist sanatçısı, Ömer Uluç, Alaettin Aksoy ve Mehmet Güleryüz'ün yapıtları arasında yer alan üç ayrı eser de başyapıt niteliğiyle koleksiyona değer katar.
Alaettin Aksoy'un üç figürün oluşturduğu ve yaşamın çetrefilli ilişkilerini sorgulayan "Müselles"i de sanatçının eserleri arasından alınarak Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Sanat Koleksiyonu’nda yer alan bir başyapıtıdır. Mehmet Güleryüz'ün, dünyanın giderek kirlenen sularının yok ettiği nesilleri kurtarmaya çalışırken kendisini feda eden insanın dramını yansıtan eseri de sanatçının başyapıtları arasından seçilerek Banka Sanat Koleksiyonu’na katılmıştır. Serhat Kiraz ve Şükrü Aysan, kavramlar, yerleştirmeler ve çağdaş işler alanında yenilikleri temsil eder. Canan Tolon'un kentleşme ile doğanın yok oluşunu irdeleyen kompozisyonu yozlaşmaların temsili olan çalışması, sanatçılarının başyapıtları olarak Banka Sanat Koleksiyonu’ndaki yerini alır.


Kemal Önsoy, “Rumelihanı VII”, 1989, tuval üzerine yağlıboya, 187 x 250 cm.,
(© Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Koleksiyonu).
Ü.K.- Sergiyi taçlandıran sizin kaleme aldığınız kitap da çok önemli. Sergiyle aynı ismi taşıyan “Başyapıtlar” kitabı hakkında neler söyleyeceksiniz?
K.G.- Modern sanat ve Türk resim ve heykel sanatının modernist dönemini kapsamına alan araştırmalara öncülük edecek olan Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Sanat Koleksiyonu Başyapıtları kitabı ve sergisi, daha birçok sanatçı ve başyapıtlarını ele almakta ve sanatın tarihine taşımaktadır.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Sanat Koleksiyonu’nun başyapıtlarını Ankara Cer Modern Sanatlar Merkezinde sergilemek, Koleksiyon’un ne kadar önemli olduğunu vurgulamaktadır. Özellikle eserlerin neden başyapıt olduğunu belirleyen açıklamalarla kitaba dönüştürmek ve ülkemizde ilk kez yapılan sanat tarihi yazarlığını serimlemektedir. Verilen bilgiler, sanatçı ve resim bağlamında, eserin dönemini, tarzını ve yapım özelliklerini ve tarihsel öykülerini içermektedir. Tek tek resimleri açıklayan kitap ve sergi, aynı zamanda Banka Sanat Koleksiyonu’nun başyapıtlarını kapsamına alarak Koleksiyon’un önemini pekiştirerek kanıtlamaktadır.
Kitabı ve sergiyi hazırlarken, Türkiye Merkez Bankası koleksiyonunun 1000’e yakın sanat eserini tek tek inceledim. Önce dönemlere ayırdım, sonra da bu dönemler içinde var olan sanatçılar ve onların dönemlerini belirleyen eserleri belirledim. Aralarından 80 eser seçtim. Bunları niye seçtiğimi, bir başka söyleyişle, bu eserlerin neden başyapıt olduğunu; eserleri tek tek analitik olarak inceleyip kaleme alarak belirttim. Açıkçası kitabımda Türk resim sanatının dönemlerini açıklayan metinden sonra; tarafımdan akademik bir incelemeyle seçilen 80 eser ve bu 80 eserin analitik ve açıklaması yer almaktadır. Bu birinci kitap ve birinci seçkiydi. Bu sergi ile birlikte ilk defa bir sergi için 2 ayrı kitap çalışması projelendirdim. 2. Kitap tasarımı; ikinci ve daha titiz bir seçimi belirlemektedir ve numaralandırılmış 300 adet limited edition/sınırlı sayıda baskıyı içeren özel bir tasarımdır. 


Ergin İnan, “Psişik Portre”, 1993, ahşap üzerine karışık teknik, 85 x 65 cm.,
(© Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Koleksiyonu).

Utku Varlık, “Üçüncü Göz”, 1993, tuval üzerine karışık teknik, 146 x 114 cm.,
(© Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Koleksiyonu).


17 Haziran 2016 Cuma

NINE YOUNG TURKISH ARTISTS MEET WITH THE ART LOVERS ON THE AFRICAN CONTINENT FOR THE FIRST TIME, IN TANZANIA

Kadir Akyol.
While uniting Turkey and Africa along the axis of art, an exhibition to shed light on the common points of both cultures  the ‘Beyond the Time’ exhibition at the National Museum of Tanzania. 9 Young Turkish Artists from Different Disciplines meet with the art-lovers on the African continent for the first time, in Tanzania…
The exhibition conceptualized by “Art&Life Gallery Project Production”, titled “Beyond the Time” opens on June 20, 2016 at the National Museum of Tanzania. The exhibition, in trust of the T.R. Dar Es Selaam Ambassador Yasemin Eralp, curated by Beste Gürsu, can be viewed between June 20-June 30, 2016.
The “Beyond Time” exhibition, which is an “Art&Life Gallery Project Production” project, will be realized as hosted by the National Museum of Tanzania, and The Guardian acting as the media sponsor, and with the supports of the Turkish Airlines, Dar Es Selaam Serena Hotel, İKASD (Istanbul Intercultural Art Dialogues Association).


Beste Dürüst Gursu, Alev Özas Kadim, Barış Sarıbaş, Beyza Boynudelik, Emre Çalış, Kadir Akyol, Çağdaş Erçelik, Ezgi Sandıkçı, Ali Sina Gürsu, Ekin Onat.

Time, yesterday, today, tomorrow, later and even more later on, all passing in a relative concept. Birth, death, life, nature, city, space, venue - common phenomena for all... Is it to be able to go one step further? Is it to yearn for what is left one step behind? Or is it extending beyond time, living the present moment? Is it to live in timeless times while thinking about all these, and race with time? The phenomenon of the past that is solely experienced in memory, is the hidden reality of the past recorded in the memory of the living creature that has a memory.

Artists, Painters Alev Özas Kadim, Barış Sarıbaş, Beyza Boynudelik, Emre Çalış, Kadir Akyol, Sculptors Çağdaş Erçelik, Ezgi Sandıkçı, Video Art Ali Sina Gürsu, Installation Ekin Onat, have opened a window beyond time for the first time towards Africa with the culture they nurture on and their accumulations. With this exhibition held on the lands where two important names of contemporary art, who have left their mark on the art history of the world as the East African reflection on the impressionism movement, George Lilanga and Edward Saidi Tingatinga were born, at the National Museum of Tanzania, it is once more observed that cultures that are far from each other merge with the common values of art.


Emre Çalış.
Opening: June 20, 2016 Monday Time: 18:00
Address: National Museum of Tanzania Museum and House of Culture
Shaban Robert Street, P.O. Box 511, Dar Es Salaam - Tanzania
Exhibition: MAY BE VISITED 09:00-23:30 ON MONDAY-SUNDAY
AND 09:30-18:00 ON SUNDAY

For further information: ART&LIFE Gallery Project Production

GİZEM GÜRPINAR +90 212 293 91 50, +90 542 425 82 85 / info@artandlife.com.tr


Beyza Boynudelik.
DOKUZ GENÇ TÜRK SANATÇI İLK KEZ AFRİKA KITASINDA
TANZANYA ULUSAL MÜZESİ’NDE
Türkiye ve Afrika’yı sanat ekseninde buluştururken, iki kültürün ortak noktalarına ışık tutacak
“Zamanın Ötesinde” sergisi Tanzanya Ulusal Müzesi’nde. Farklı disiplinlerden 9 Genç Türk Sanatçısı ilk kez Afrika kıtasında, Tanzanya’da sanatseverlerle buluşuyor…
“Art&Life Gallery Project Production” tarafından projelendirilen, “Zamanın Ötesinde” başlıklı sergi 20 Haziran 2016 tarihinde Tanzanya Ulusal Müzesi’nde açılıyor. T.C. Darüsselam Büyükelçisi Yasemin Eralp himayelerinde, küratörlüğünü Beste Gürsu’nun yaptığı sergi, 20 Haziran-30 Haziran 2016 tarihleri arasında izlenebilecek.
Bir “Art&Life Gallery Project Production” projesi olan ‘“Zamanın Ötesinde” sergisi, Tanzanya Ulusal Müzesi ev sahipliğinde, The Guardian medya sponsorluğunda, Türk Hava Yolları, Dar Es Selaam Serena Hotel, İKASD (İstanbul Kültürlerarası Sanat Diyalogları Derneği) desteğiyle gerçekleşiyor.


Ezgi Sandıkçı.
Zaman, göreceli bir kavramda geçen, dün, bugün, yarın, sonrası ve daha da sonrası. Herkes için ortak olgular doğum, ölüm, yaşam, doğa, şehir, alan, mekan... Bir adım daha ileri gidebilmek mi? Bir adım geride kalana özlem duymak mı? Yoksa zamanın ötesine geçip, anı yaşamak mı? Bütün bunları düşünürken zamansız zamanlarda yaşamak, zamanla yarışmak mı? Sadece hafızada yaşanan geçmiş olgusu, hafızası olan canlının kaydettiği geçmişinin belleğinde saklı kalmış gerçekliğidir.
Sanatçılar, Ressam Alev Özas Kadim, Barış Sarıbaş, Beyza Boynudelik, Emre Çalış, Kadir Akyol, heykeltıraş Çağdaş Erçelik, Ezgi Sandıkçı, Video Art Ali Sina Gürsu, Enstalasyon Ekin Onat, beslendikleri kültür ve birikimleri ile bu devamlılığı sağlamak üzere ilk defa zamanın ötesine bir pencereyi Afrika’ya doğru açtılar. Dünya sanat tarihinde empresyonizm akımına Doğu Afrika yansıması olarak iz bırakan, çağdaş sanatın iki önemli ismi George Lilanga ve Edward Saidi Tingatinga’nın doğduğu topraklarda, Tanzanya Ulusal Sanat Galerisinde gerçekleştirilen bu sergi ile birbirlerinden uzak olan kültürlerin, sanatın ortak değerleri ile bir kez daha bir araya gelişi izlenmektedir.

Açılış: 20 Haziran 2016 Pazartesi Saat: 18:00
Adres: National Museum of Tanzania Museum and House of Culture
Shaban Robert Street, P.O. Box 511, Dar Es Salaam - Tanzania
Sergi: PAZARTESİ-PAZAR 09.00-23.30
PAZAR 09.30-18.00 ARASI GEZİLEBİLİR

Bilgi için: ART&LIFE Gallery Project Production
GİZEM GÜRPINAR +90 212 293 91 50, +90 542 425 82 85 / info@artandlife.com.tr

26 Mayıs 2016 Perşembe

MARIO PRASSINOS: HEM TÜRKİYE İÇİN GİZEMLİ HEM DE PERALI BİR SANATÇI PERA MÜZESİ’NDE

Mario Prassinos, “Othello (1963)”, Yün, alçak çözgülü halı, 120 x 145 cm., Özel Koleksiyon, © ADAGP, Paris 2016
Pera Müzesi, 25 Mayıs – 14 Ağustos 2016 tarihleri arasında “Mario Prassinos, Bir Sanatçının İzinde: İstanbul-Paris-İstanbul” sergisi ile sanat yaşamına 20. yüzyıl avangartları arasında Paris’te başlayan Mario Prassinos’u ağırlıyor. Sergi, 20. yüzyılın bu özgün ve Türkiye için gizli kalmış sanatçısını, doğumunun 100. yılında, doğduğu semt Pera’da sanatseverlerle buluşturuyor. Sorularımızı serginin küratörü Seza Sinanlar Uslu yanıtladı.

RÖPORTAJ: ÜMMÜHAN KAZANÇ

Ü.K.- Seza Hn, sizin küratörlüğünüzde Pera Müzesi yine özel bir sergiye ev sahipliği yapıyor. Mario Prassinos (1916-1985), Türkiye için gizli kalmış bir sanatçı dersek yanlış olmaz sanırım. Mario Prassinos ile ilgili bir sergi açma bir fikri nasıl olgunlaştı?
S.S.U.- Bu soruya biraz detaylı yanıtlayacağım zira bu hikâye çok ilginç. 2006-07 yıllarında doktora tez araştırmam sırasında 19. yüzyılın Pera’sında yayımlanan Fransızca gazeteleri dönemin entelektüel ve sanatçılarını takip edebilmek üzere tarıyordum. Bu çalışmada Stamboul gazetesinde özellikle bir yazarın eleştiri yazıları ilgimi çekiyordu. Bu kişi Prétextat Lecomte’du. Adının Prétextat oluşu sıra dışı gelmişti, çünkü Fransızca “prétexte” kelimesi bahane demekti. Nereye baktıysam bilgiler derinleşmiyordu. Esrarengiz bir figürdü. Sonra bir gün google’a sordum bana “Les Prétextats” isimli Mario Prassinos’un yazdığı kitabı gösterdi. Kitabı tanıtan sitede kitabın resimli olduğu bilgisi vardı. Hemen sipariş ettim. Kitap geldi. Bir heyecan açtım, Prétextat’nın yüzünü göreceğim gibi bir hisse kapılmıştım ki, siyah beyaz ve soyut yapıtlar gördüm. Resimlerin altında Mario Prassinos yazıyordu. Yani kitabın yazarı bu resimlerin de sahibiydi. Prétextat daha belirlenmeden şimdi de Mario Prassinos çıkmıştı.

Mario Prassinos, “Sarı-Kırmızı-Siyah Ağaç (1962)”,
Aside yedirme baskı, akuatint ve soğuk kazı,
76 x 56,5 cm., FNAC 35357,
Centre national des arts plastiques, © ADAGP, Paris 2016
Kimdi bu Mario? Kitabı bir solukta okudum ve anladım ki Prétextat, Mario’nun anneannesinin ikinci eşi yani üvey dedesiydi. Mario, ressamdı. İstanbul’da doğmuştu. Ama yaşamı Paris’te devam etmiş ve 1985’te de ölmüştü. Kime ulaşabilirim derken kızı Catherine Prassinos’la irtibat kurdum ve 2009 yılında Paris’te babasının evinde kendisini ziyaret ettim. Gerek o gün evde gördüğüm yapıtlar, gerekse daha sonra eriştiğim çalışmalar ve Mario’nun kişisel öyküsü beni çok etkiledi. Gördüğüm eserler çok çarpıcıydı ama hiç birini tanımıyordum. 2011 yılı sonunda Catherine’i tekrar ziyaret ettiğimde sergi fikrimi ona açtım, bir dosya yapıp Pera Müzesi’ne gidebileceğimi söyledim, görüşlerini aldım. Sanatçının yapıt eksperi olarak yardımcı olacağını söyledi ve ben 2012’de Pera Müzesi’nin kapısını çaldım. Mario, onlar için de bilinmeyen bir isimdi, ama kısa zamanda bu saklı kalmış sanatçıyı, doğduğu topraklara geri getirme fikri hepimizi öyle güçlü bir yerden cezbetti ki doğumunun 100. yılında Pera’lı bu Rum sanatçıyı yine Pera’da izleyicilerle buluşturmaya karar verdik.

Ü.K.- İstanbul’da Rum kökenli sanatçı bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelen Mario Prassinos’un sanat yolculuğunu sizden dinleyebilir miyiz? Daha çok eğitim aldığı Paris’teki sanat dünyasından etkilenmiş, döneminin moda akımlarını takip etmiş bir sanatçı diyebilir miyiz?
S.S.U.- Paris’teki sanat ortamından nasıl etkilendiğine gelmeden evvel dilerseniz çok kısa çocukken İstanbul’daki ev ortamından bahsedelim. Zira sanatla tanışması Paris’e gitmeden çok evvel doğduğu evde gerçekleşiyor. Şöyle ki, Mario’yu bulmamıza bahane olan Prétextat Lecomte gazetesindeki eleştiri yazılarının yanı sıra bir ressam ve mozaik ustası olarak da tanınıyor. Baba Lysandros Prassinos ise edebiyat öğretmeni ama amatör bir ressam ve fotoğraf denemeleri yapan biri. Düşünün bir çocuksunuz, evde bir odada babanız, diğerinde dedeniz sürekli sanatla ilgililer, okuyor, yazıyor ve çiziyorlar. Bu durum size nasıl etkiler? Bu alt yapı üzerine Paris’teki ilk gençlik yıllarına baktığımıza Mario’yu öncelikle edebiyat çevresinde görüyoruz. Henri Parisot ile tanışıyorlar. Parisot – Prassinos dostluğu, haftalık mektuplaşmalarla kısa sürede Mario’nun kitap illüstrasyonlarının ortaya çıkışını hazırlıyor. Ve hemen akabinde 21 yaşındayken dönemin büyük sanatçılarının katıldığı L’Art Cruel sergisine davet ediliyor. Bu ilk tecrübeden sadece 45 gün sonra da ilk kişisel sergisini açıyor ve savaş başlayana kadar Prassinos sürrealizmin genç temsilcilerinden biri olarak kendini gösteriyor.
II. Dünya Savaşı ve sonrasında sürrealizmin etkisini yitirdiğini, modernizmin kavramsal sürece yöneldiği bu yıllarda Mario’nun da bir anlamda kendi yoluna gittiğini söyleyebiliriz. Soyut çalışmalar hala etkili olmakla beraber, bu yıllarda resmi kendini anlama aracı olarak kullanmaya başladığını görüyoruz. 


Mario Prassinos, Eygalières, Provence (1983),
Fotoğraf: Yves Gallois, Centre d’Archives Mario Prassinos,
 © ADAGP, Paris 2016

Ü.K.- Mario Prassinos, sanatının ilk dönemlerinden farklı bir yöne evriliyor ve 1970’li yıllarda İstanbul’dan izler taşıyan peyzajlar üretmeye başlıyor. Sanatçının bu dönemi hakkında neler söyleyebilirsiniz? Mario Prassinos’un İstanbul’unu nasıl tanımlarsınız? Hangi yıllar arasında İstanbul’da yaşamış? Sanırım Paris’te vefat etmiş.

S.S.U.- Türk Peyzajları serisi aslında bir anda ortaya çıkmıyor. 1958 yazını Spetses adasında geçiren sanatçı, burada servi resimleri yapıyor. Servilerin Prassinos için özel bir anlamı var. Çocukken evlerinin terasından Üsküdar’daki servi koruluklarını izlediğini yazıyor sanatçı. Spetses adasının da Büyükada ile ilişkili gördüğünü ifade ediyor. Yani serviler, belleğinde yer alan imgelerden biri olarak sanatçının geçmişe yönelişinin hazırlayıcısı oluyorlar. Nitekim bu yönelme onu bir taraftan da ata figürlerine; baba ve dedesine odaklanmasını ve soyut imgesel portreler yapmaya sevk ediyor. Türk Peyzajları tam da bu safhalardan sonra ortaya çıkıyor; diğer bir deyişle ressam ata figürlerden ata yurduna yöneliyor.

Mario’nun İstanbul’unu tanımlamaya gelirsek resimleriyle beraber sanatçının kaleme aldıklarına da bakmak gerekir. Ölmeden iki yıl önce yazdığı La Colline Tatouée / Dövmeli Tepe kitabı açıkçası küratör olarak benim için de çok önemli bir kaynaktı. Ressamın tam bir yazara dönüştüğü bu kitapta yer yer kurgusal yer yer bellekten dökülen anılar Mario’nun geçmişine, doğduğu şehre dair hislerini zihnindeki İstanbul’u anlamamızda yol gösterici oldu. 6 yaşında yaşadığı yerden ayrılan bir çocuk neyi ne kadar hatırlayabilir diye sorabiliriz. Ama bu sorunun cevabı Mario Prassinos özelinde neredeyse tüm bir sanat kariyeri olarak karşımıza çıkıyor desek mübalağa etmiş olmayız. Ölene kadar İstanbul’a hiç gelmemiş olmasına rağmen, resimlerinde bilinçaltından gelen imgelerle çocukluğuna dolayısıyla İstanbul’a dair imgelerin izini sürerken bir yandan da olanca samimiyetiyle geri dönmeyi hayal etmiş olduğunu görüyoruz.
Ne mutlu ve hoş bir sürprizdir ki araştırmalarımız sonunda Prassinos Ailesi’nin İstanbul’daki evini bulduk. Hatta dairenin sakinleriyle Catherine Prassinos’u da buluşturduk. Böylece sergi kataloğunda Son Sözde Mario Prassinos’un yazdığı eve geri dönüş hayalini de bir biçimde gerçekleştirmiş olduk.

Ü.K.- Sanatçı, resim çalışmalarının yanı sıra kitap illüstrasyonları, dokuma ve gravürler de gerçekleştirmiş. Sergide bu eserlerin de örnekler yer alıyor. Sergi için Mario Prassinos retrospektifi diyebilir miyiz?
Evet, sergiyi retrospektif bakış açısıyla kurguladık. Dekor, kostüm ve seramik tasarımları dışında tüm farklı teknik ve farklı tür yapıtlarından en özel, en çarpıcı örnekleri seçtik.


Mario Prassinos, Kırmızı Alpilles (1978), Bakır üzerine akuatint, aside yedirme baskı ve kazıma, 57 x 76 cm., FNAC 35371, Centre national des arts plastiques, © ADAGP, Paris 2016
Ü.K.- Serginin hazırlanmasında sanatçının kızı Catherine Prassinos’un da önemli bir rolü var. Mario Prassinos’un eserlerinin uzmanı aynı zamanda. Babasının sanatına bu şekilde sahip çıkması ve temsil etmesi konusunda neler söyleyebilirsiniz?
S.S.U.- Fransa’da oldukça yaygın bir durum bu aslında. Sanatçıların eserleri vefatlarından sonra ailenin mülkiyetine geçiyor. Ve aile bireyleri de eğer ilgileri varsa doğal olarak eksper olarak tanımlanıyorlar. Neticede “babamın resimlerini en iyi ben tanırım” dediklerinde karşılarında kimse hayır deme cesareti bulamıyor. Dolayısıyla çok sanatçı yetiştirmiş Fransa’da bu yolla eksper olmuş çok isme rastlıyoruz. Catherine Prassinos da bu yolla eksper olmuş ama babasının yapıtlarını gerçekten iyi bilen ve araştıran biri. Öyle ki bu sıfatı kendi yaşamında profesyonel bir mesleğe dönüştürmüş.


Soldan sağa: Pera Müzesi Genel Müdürü Özalp Birol; Mario Prassinos uzmanı Catherine Prassinos; sergi küratörü Seza Sinanlar Uslu.
Ü.K.- İstanbullu izleyicilere, bu sergiyle ilgili ne gibi özel ipuçları verebilirsiniz? Sergiyi gezerken özellikle neyi atlamamalılar? Hangi eserin önünde özellikle daha fazla vakit geçirmemeliler?
S.S.U.- Hepsinin! Ben bir şey söylemesem de izleyiciler sezgisel olarak birçok esere önü alınmaz bir merakla kendiliğinden yaklaşacaklardır. Bundan eminim diyebilirim zira sergilediğimiz yapıtlar hakikaten çok çarpıcı ve farklı. Her bir eserin ağırlığı öylesine göz ardı edilemezdi ki sergiyi tasarlarken mekânı dengeli kullanmaya eser sayısını kontrollü tutarak mekânda bir tür eser bombardımanı yapmamaya özellikle özen gösterdik. Bilgi panolarında da olabildiğince net ve duru olmaya çalıştık. İzleyiciler için tatmin edici olacağını umuyorum.
Bununla beraber şunu söyleyebilirim ki, benim zihnimde İstanbul’da bir Mario Prassinos sergisi yapma fikrini doğuran yapıtları dokumalarıydı. Özellikle Turquerie, Rose Turque ve Suaire yani kefen çalışması benim için sergide mutlaka yer alması gereken eserlerdi. Öyle de oldu. 


Mario Prassinos, “Kuzgun (1952)”, Ağaç baskı, 28 x 36 cm., Centre d’Archives Mario Prassinos,
© ADAGP, Paris 2016
Ü.K.- Son olarak Türk Sanat Camiasından sanatçılarla yakın ilişkisi olmuş mu? Öğrencisi olan Türk sanatçılar var mı?
S.S.U.- 1950-60’larda Türkiye’den Paris’e giden, oraya yerleşen birçok sanatçı var. Araştırma sürecinde bu konuyu derinleştirmek istemiş olmama rağmen çok net ilişkiler saptayamadım. Catherine “Bir Abidin vardı, bize gelirdi, babamla Türk ve Rumu oynarlardı aralarında” diyor. Muhtemelen Abidin Dino’dan bahsediyor. Ama bugün bunu kesinleştirecek yanıtı alabileceğimiz Dino Ailesinden kimse yok. Umuyorum ki bu röportaj vesilesiyle Prassinos’u tanıyanlar çıkabilir ve bize ulaşabilirler. Benim kişisel kanaatim Mario’nun Fransa’daki popülerliğini göz önünde bulundurursak ve de içinde yer aldığı güçlü entelektüel çevreyi dikkate alırsak onu tanımış yerli sanatçılarımız mutlaka olmalı.

En azından şundan emin olabiliriz ki bu sergi ile bu şehirde Mario Prassinos’u bundan sonra tanıyan çok kişi olacağız.


Mario Prassinos, “Denizin Gecesi (1972)”, Bakır üzerine akuatint ve soğuk kazı, 76 x 56 cm., FNAC 35364, Centre national des arts plastiques, © ADAGP, Paris 2016


Mario Prassinos, “Ağaçlar (20 Temmuz 1984)”, Tuvale yapıştırılmış Arches kâğıdı üzerine yağlıboya, 75,4 x 105,8 cm., FNAC 35303, Centre national des arts plastiques, © ADAGP, Paris 2016